ROŚLINY UPRAWNE I UŻYTKOWE

Człowiek wykorzystuje wiele gatunków roślin – są to tzw. rośliny użytkowe: zboża, rośliny oleiste, włóknodajne, pastewne, przyprawowe, zielarskie i inne. Początkowo ludzie tylko zbierali różne gatunki roślin, co miało swoje dobre i złe strony – pozwalało na większą mobilność, równocześnie ograniczając możliwość zdobycia wystarczającej ilości pożywienia roślinnego. Początki uprawy roślin wiązały się więc bezpośrednio z zakładaniem stałych osad i od tego momentu rozwój cywilizacji znacznie przyspieszył. Udomowienie ro roślin to z pewnością jedno z największych osiągnięć ludzkości.
Ludzie inicjowali uprawę roślin rodzimych w obszarach, w których istniały szczególnie korzystne warunki klimatyczne umożliwiające rozwój rolnictwa. Miejsca te nazywamy ośrodkami udomowienia roślin, a stamtąd z czasem gatunki rozprzestrzeniały się poza granice swoich naturalnych zasięgów. Dlatego wiele z nich jest obecnie uprawiane w wielu regionach świata, często z dala od swojej ojczyzny.
Udomawianie (domestykacja) jadalnych roślin użytecznych rozpoczęło się nieco ponad 10 tysięcy lat temu i było procesem długim oraz skomplikowanym, nie zawsze udanym. 

Kolekcja roślin uprawnych i użytkowych zaczęła być tworzona w 2017 roku.

 W pierwszej kolejności powstały grządki prezentujące kolejność udomawiania roślin użytkowych w granicach obecnej Polski.
Winnych rejonach świata kolejność  udamawiania będzie przedstawiała się inaczej, ze względu na inne warunki klimatyczne i pierwotne pochodzenie danej rośliny.

 

W kolejności chronologicznej ułożone są w nich : 



Nazwa polska
: Pszenica zwyczajna
Nazwa łacińska: Triticum aestivu
Miejsce udomowienia: Żyzny Półksiężyc

Czas wprowadzenia w Polsce: neolit
(ok.4500 lat p.n.e.)

 

 



Nazwa polska
: Proso zwyczajne 
Nazwa łacińska: Panicum miliaceum 

Miejsce udomowienia: Azja

Czas wprowadzenia w Polsce: neolit
(ok.4500 lat p.n.e.)

 

 

Nazwa polska: Jęczmień zwyczajnym 
Nazwa łacińska: Hordeum vulgare

Miejsce udomowienia: Żyzny Półksiężyc

Czas wprowadzenia w Polsce: neolit
(ok.4500 lat p.n.e.)

Nazwa polska: Soczewica jadalna 
Nazwa łacińska: Lens culinaris

Miejsce udomowienia: Bliski Wschód

Czas wprowadzenia w Polsce: neolit
(ok.4500 lat p.n.e.)

 

 

Nazwa polska: Groch zwyczajny
Nazwa łacińska: Pisum sativum

Miejsce udomowienia: Bliski Wschód

Czas wprowadzenia w Polsce: neolit
(ok.4500 lat p.n.e.)

 

 

Nazwa polska: Len zwyczajny
Nazwa łacińska: Linum usitatissiumum

Miejsce udomowienia: Bliski Wschód

Czas wprowadzenia w Polsce: epoka brązu

 

 

Nazwa polska: Wyka bób
Nazwa łacińska: Vicia faba

Miejsce udomowienia: Centralna Azja

Czas wprowadzenia w Polsce: epoka brązu

 

 

Nazwa polska: Owies zwyczajny
Nazwa łacińska: Avena sativa

Miejsce udomowienia: Europa Zachodnia
i Środkowa

Czas wprowadzenia w Polsce: epoka żelaza

 

 

Nazwa polska: Żyto zwyczajne
Nazwa łacińska: Secale cereale

Miejsce udomowienia: Azja Mniejsza

Czas wprowadzenia w Polsce: epoka żelaza

 

 

Nazwa polska: Gryka zwyczajna
Nazwa łacińska: Fagopyrum esculentum

Miejsce udomowienia: Azja

Czas wprowadzenia w Polsce: epoka żelaza

 

 

 

Nazwa polska: Marchew zwyczajna
Nazwa łacińska: Daucus carota

Miejsce udomowienia: Europa i pd.-zach. Azja

Czas wprowadzenia w Polsce: średniowiecze
(początkow spożywane liście i nasiona),
dla korzenia uprawiana od XVIII w. 

 


Nazwa polska
: Cebula zwyczajna
Nazwa łacińska: Allium cepa

Miejsce udomowienia: Azja Środkowa

Czas wprowadzenia w Polsce: średniowiecze 

 

 


Nazwa polska
: Burak zwyczajny 
Nazwa łacińska: Beta vulgaris

Miejsce udomowienia: Obszary śródziemnomorskie,
Bliski Wschód 

Czas wprowadzenia w Polsce: średniowiecze

 


Nazwa polska
: Czosnek szczypiorek
Nazwa łacińska: Allium schoenoprasum 

Miejsce udomowienia: Azja

Czas wprowadzenia w Polsce: średniowiecze

 

 


Nazwa polska
: Czosnek por
Nazwa łacińska: Allium porrum  

Miejsce udomowienia: Azja Mniejsza 

Czas wprowadzenia w Polsce: XVI w.

 


Nazwa polska
: Fasola zwykła 
Nazwa łacińska: Phaseolus vulgaris

Miejsce udomowienia: Ameryka Południowa

Czas wprowadzenia w Polsce: XVI w.

 


Nazwa polska
: Psianka ziemniak
Nazwa łacińska: Solanum tuberosum

Miejsce udomowienia: Ameryka Południowa

Czas wprowadzenia w Polsce: XVII w.

 


Nazwa polska
: Pomidor zwyczajny
Nazwa łacińska: Solanum lycopersicum

Miejsce udomowienia: Ameryka Południowa

Czas wprowadzenia w Polsce: XIX w.
( uprawiany jako roślina ozdobna), do kuchni
trafił po I Wojnie Światowej 

 


Nazwa polska
: Pszenżyto zwyczajne
Nazwa łacińska: x Triticale rimpaui

Miejsce udomowienia: wyhodowany mieszaniec

pszenicy i żyta

Czas wprowadzenia w Polsce: w 1982 wyhodowano
odmianę 'Lasko'

 

Grządki warzywne i ziołowe powstały w 2019 roku. Przedstawiają różne gatunki i odmiany warzyw i owoców, ziół i przypraw, rodzimych, ale też z innych części świata. 

Grządka roślin chronologiczna
Grządki warzywne i ziołowe
Sałata siewna- różne odmiany
Szarłat wiechowaty
Nasturcja niska
Słonecznik ozdobny
Burak liściowy odmiana łodygowa
Szczaw gajowy
Truskawka