ciepłolubne murawy

Kamieniołom – dawniej miejsce eksploatacji wapienia, dzisiaj siedlisko życia różnych organizmów kserotermicznych, czyli takich, które są przystosowane do życia w suchym i gorącym środowisku (gr. kseros – suchy, thermos – ciepły). Wykorzystując potencjał siedliskowy oraz florystyczny, w kamieniołomie założono kolekcje roślin ciepłolubnych, tworzących murawy kserotermiczne, murawy napiaskowe oraz zarośla.

Murawy kserotermiczne

W kamieniołomie kolekcja roślin muraw kserotermicznych powstaje na stromych stokach o południowej wystawie, gdzie operacja słońca jest najsilniejsza. Tworzona jest głównie z gatunków charakterystycznych w naszym regionie.

Murawy kserotermiczne to zbiorowiska charakterystyczne dla siedlisk silnie nasłonecznionych, suchych, bogatych w węglan wapnia. Najczęściej ich powstanie i trwanie związane jest z działalnością człowieka (wypas, wypalanie, koszenie). Naturalnie utrzymują się tylko w najbardziej skrajnych warunkach, gdzie wysoka temperatura, susza, a często również procesy erozyjne skutecznie powstrzymują rozwój gatunków krzewiastych i drzewiastych. Murawy kserotermiczne, w związku z zaniechaniem gospodarki pasterskiej, należą do najbardziej zagrożonych siedlisk w kraju. Zdarza się, że celowo są zalesianie lub zarastają gatunkami obcymi geograficznie (np. nawłocią).

Mimo trudnych warunków siedliskowych, murawy kserotermiczne to zbiorowiska niezwykle barwne i pachnące, charakteryzujące się wyjątkowym bogactwem gatunkowym. Wśród nich znajdziemy liczne gatunki przyprawowe, lecznicze, a także rośliny rzadkie i chronione. Wiele z tych roślin wykształciło ciekawe przystosowania umożliwiające im trwanie w nieprzyjaznym środowisku.

Murawy napiaskowe

– czyli psammofilne (lubiące piasek) to ciepłolubne zbiorowiska mające zwykle postać niskich, luźnych zbiorowisk trawiastych, o wyraźnie kępiastej budowie oraz bogatej i zróżnicowanej florze naczyniowej, często z udziałem gatunków rzadkich i zagrożonych w skali Polski.

Charakterystyczny wygląd muraw wynika z kseromorficznej budowy tworzących je gatunków oraz dużego udziału mszaków i porostów. Murawy napiaskowe występują w skrajnie trudnych warunkach. Silne nasłonecznienie, susza, temperatura piasku dochodząca nawet do 70^o C, ubogie w składniki pokarmowe i ruchome podłoże pozwala przeżyć tylko nielicznym gatunkom, które wykształciły specjalne przystosowania: bardzo dobrze rozwinięty system korzeniowy, który skutecznie utrzymuje roślinę w niestabilnym podłożu oraz umożliwia pobranie dużej ilości wody w krótkim czasie kiedy jest ona dostępna (po obfitych deszczach), zdolność magazynowania wody w tkankach liści, mechanizmy ograniczające wyparowywanie wody – mała powierzchnia liści (wąskie liście), pokrycie liści woskiem lub włoskami.

Siedlisko muraw napiaskowych powstało w kamieniołomie w dwóch miejscach. Na jednej powierzchni powstaje kolekcja gatunków rzadkich, chronionych, pochodzących z różnych regionów Polski, na drugiej wprowadzane są pospolite gatunki psammofilne, które reprezentują różne mechanizmy przystosowań do życia na piasku.