GRUDZIEŃ 2013

Śląski Ogród Botaniczny w Radzionkowie szykuje się do zimy. Kolekcje wrzosowisk zostały okryte stroiszem, aby zabezpieczyć krzewinki przed przemarznięciem. Większość roślin utraciła swoją zieloną barwę, w oczy rzucają się żywo pomarańczowe jagody rokitnika porastającego brzegi kamieniołomu.

Grudzień to okres niemal zupełnego odpoczynku dla drzew liściastych. Byliny tracą swoje organy nadziemne i zimują w postaci kłączy, bulw czy przyziemnych rozet. Drzewa i krzewy pokryte są pąkami, z których rozwiną się wiosną kwiaty i liście. Jednak nie cała przyroda śpi. Drzewa iglaste pozostają zielone, za wyjątkiem modrzewi. Także część roślin zielnych nie traci swojej zielonej barwy zimą, np. borówka brusznica i wrzos. Jeśli nie ma śniegu, poduchy mszaków również się zielenią.

Szyszki mają już w pełni dojrzałe nasiona. Dojrzewają również szyszkojagody jałowca. Na drzewach liściastych zachęcająco czerwienią się owoce. Takie dzikie spiżarnie są bardzo ważne dla zwierząt aktywnych zimą, przede wszystkim ptaków.

Początki zimy to okres przylotów ptaków z dalekiej północy. Gile, czeczotki i jemiołuszki przemieszczając się w dużych grupach, nawiedzają nasze lasy, parki i ogrody w poszukiwaniu pożywienia - np. jemioła pozostaje zielona przez cała zimę, a jej utrzymujące się długo owoce stanowią ulubiony pokarm jemiołuszek  Zwiększa się liczba gawronów, kawek i wron – przybysze z północy dołączają do naszych rodzimych krukowatych.

Na Księżej Górze bardzo popularne i łatwe do rozpoznania są na przykład sroka i sójka, a także gawron. Poza tym liczne mniejsze ptaki, takie jak kowalik czy różne gatunki sikor. Odgłos stukania w pień naprowadzi nas w prosty sposób do dzięcioła. Na niebie natomiast często można zauważyć i usłyszeć krążącego kruka. Jest on większy, a jego sylwetka masywniejsza niż u podobnie ubarwionych wrony czarnej czy gawrona. Charakterystyczny jest jego głos, który brzmi zupełnie jak „kruk”. Kruk jest gatunkiem mocno terytorialnym i odgania ze swojego rewiru inne ptaki drapieżne.
Okres grudnia kojarzy się z brakiem aktywności owadów, jednakże są pewne wyjątki. Późną jesienią można spotkać niektóre gatunki motyli.
Powyższe motyle należą do popularnych przedstawicieli miernikowców; szczególnie związanych z okresem jesieni do zimy (mogą latać nawet po przymrozkach). Cechą szczególną przedstawionych gatunków są samice bezskrzydłe, bądź o skrzydłach uwstecznionych! – na wszystkich zdjęciach widoczne są samce. Motyle nietrudno zauważyć na pniach drzew i w świetle reflektorów nocą; trudniej odnaleźć samice, które są znacznie mniejsze i mierzą kilkailimetrów – 12.

Jako że są to typowe leśne motyle, gąsienice żerują na pospolitych rodzimych gatunkach drzew; czasem na drzewach owocowych. Szczególną aktywnością odznacza się zimówek ogołotniach, na co wskazuje jego polska i łacińska nazwa – pozbawia liści drzew (ogałaca/ defoliuje) od maja do lipca.Na śniegu widoczne bywają także prymitywne owady – skoczogonki. Jak sama nazwa wskazuje, przemieszczają się one skokami. Także niektóre gatunki muchówek stanowią typową faunę naśnieżną. Zwierzęta te są drobnych rozmiarów, mają zredukowane skrzydła i wytwarzają glicerol, który chroni je przed zamarznięciem.

red. J. Góra, M. Maślak, Ł. Fuglewicz