ciepłolubne murawy

Kamieniołom – dawniej miejsce eksploatacji wapienia, dzisiaj siedlisko życia różnych organizmów kserotermicznych, czyli takich, które są przystosowane do życia w suchym i gorącym środowisku (gr. kseros – suchy, thermos – ciepły). Wykorzystując potencjał siedliskowy oraz florystyczny, w kamieniołomie założono kolekcje roślin ciepłolubnych, tworzących murawy kserotermiczne, murawy napiaskowe oraz zarośla.

Murawy kserotermiczne

W kamieniołomie kolekcja roślin muraw kserotermicznych powstaje na stromych stokach o południowej wystawie, gdzie operacja słońca jest najsilniejsza. Tworzona jest głównie z gatunków charakterystycznych w naszym regionie.

Murawy kserotermiczne to zbiorowiska charakterystyczne dla siedlisk silnie nasłonecznionych, suchych, bogatych w węglan wapnia. Najczęściej ich powstanie i trwanie związane jest z działalnością człowieka (wypas, wypalanie, koszenie). Naturalnie utrzymują się tylko w najbardziej skrajnych warunkach, gdzie wysoka temperatura, susza, a często również procesy erozyjne skutecznie powstrzymują rozwój gatunków krzewiastych i drzewiastych. Murawy kserotermiczne, w związku z zaniechaniem gospodarki pasterskiej, należą do najbardziej zagrożonych siedlisk w kraju. Zdarza się, że celowo są zalesianie lub zarastają gatunkami obcymi geograficznie (np. nawłocią).

Mimo trudnych warunków siedliskowych, murawy kserotermiczne to zbiorowiska niezwykle barwne i pachnące, charakteryzujące się wyjątkowym bogactwem gatunkowym. Wśród nich znajdziemy liczne gatunki przyprawowe, lecznicze, a także rośliny rzadkie i chronione. Wiele z tych roślin wykształciło ciekawe przystosowania umożliwiające im trwanie w nieprzyjaznym środowisku.

 GATUNKI ZAGROŻONE, RZADKIE I CHRONIONE

W kolekcji znajduje się wiele gatunków, które objęte są ochroną gatunkową. Jest to ochrona częściowa: dziewięćsił bezłogydowy (Carlina acaulis), zawilec wielkokwiatowy (Anemone silvestris) oraz całkowita: dzwonek syberyjski (Campanula sibirica), wilczomlecz pstry ( Euphorbia epithymoides), ożota zwyczajna ( Linosyris vulgaris).

Wiele gatunków jest też zagrożonych wyginięciem, które pozyskane były z siedlisk naturalnych. Wpisane są do Czerwonej Księgi i Czerwonej Listy Gatunków Zagrożonych.
Polska Czerwona Księga Roślin - to lista gatunków ginących, wraz z opisem ich biologii, występowania, kategorii zagrożenia oraz sposobem ochrony. Wydawana jest przez Instytut Botaniki Polskiej Akademii Nauk i Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk.
Czerwona Lista Roślin i Grzybów Polski - jest listą gatunków zagorżonych wyginięciem, wraz z podaniem kategorii zagrożenia, jednak bez opisów gatunków. Wydawana jest przez  Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk.
Gatunki w nich ujęte przedstawione są poniżej: 

	Nazwa polska: Dyptam jesionolistny  nazwa łacińska: Dictamnus albus zagrożenie i ochrona: status w Czerwonej Księdze i Czerwonej Liście - CR (krytycznie zagrożony), ochrona ścisła
	Nazwa polska: Dziewanna fioletowa nazwa łacińska: Verbascum phoeniceum zagrożenie i ochrona: status w Czerwonej Księdze i Czerwonej Liście - CR (krytycznie zagrożony), ochrona ścisła
	Nazwa polska: Goryczka krzyżowa nazwa łacińska: Gentiana cruciata zagrożenie i ochrona: status w Czerwonej Liście - VU (narażony), ochrona ścisła
	Nazwa polska: Goździk siny nazwa łacińska: Dianthus gratianopolitanus zagrożenie i ochrona: status w Czerwonej Księdze i Czerwonej Liście - EN (zagrożony), ochrona ścisła
	Nazwa polska: Ostnica włosowata nazwa łacińska: Stipia capillata zagrożenie i ochrona: status w Czerwonej Liście - VU (narażony), ochrona ścisła
	Nazwa polska: Przytulia krakowska nazwa łacińska: Galium cracoviense zagrożenie i ochrona: status w Czerwonej Księdze i Czerwonej Liście - VU (narażony), ochrona ścisła, gatunek objęty Dyrektywą Siedliskową
	Nazwa polska: Sesleria błotna nazwa łacińska: Sesleria uliginosa zagrożenie i ochrona: status w Czerwonej Księdze i Czerwonej Liście - CR (krytycznie zagrożony), ochrona ścisła
	Nazwa polska: Turzyca stopowata nazwa łacińska: Carex pediformis zagrożenie i ochrona: status w Czerwonej Księdze i Czerwonej Liście - CR (krytycznie zagrożony), ochrona ścisła
	Nazwa polska: Turzyca wczesna nazwa łacińska: Carex praecox zagrożenie i ochrona: status w Czerwonej Księdze i Czerwonej Liście - CR (krytycznie zagrożony), ochrona ścisła
	Nazwa polska: Wawrzynek główkowaty nazwa łacińska: Daphne cneorum zagrożenie i ochrona: status w Czerwonej Księdze i Czerwonej Liście - CR (krytycznie zagrożony), ochrona ścisła
	Nazwa polska: Żmijowiec czerwony nazwa łacińska: Echium russicum zagrożenie i ochrona: status w Czerwonej Księdze i Czerwonej Liście - CR (krytycznie zagrożony), ochrona ścisła

Murawy napiaskowe

– czyli psammofilne (lubiące piasek) to ciepłolubne zbiorowiska mające zwykle postać niskich, luźnych zbiorowisk trawiastych, o wyraźnie kępiastej budowie oraz bogatej i zróżnicowanej florze naczyniowej, często z udziałem gatunków rzadkich i zagrożonych w skali Polski.

Charakterystyczny wygląd muraw wynika z kseromorficznej budowy tworzących je gatunków oraz dużego udziału mszaków i porostów. Murawy napiaskowe występują w skrajnie trudnych warunkach. Silne nasłonecznienie, susza, temperatura piasku dochodząca nawet do 70^o C, ubogie w składniki pokarmowe i ruchome podłoże pozwala przeżyć tylko nielicznym gatunkom, które wykształciły specjalne przystosowania: bardzo dobrze rozwinięty system korzeniowy, który skutecznie utrzymuje roślinę w niestabilnym podłożu oraz umożliwia pobranie dużej ilości wody w krótkim czasie kiedy jest ona dostępna (po obfitych deszczach), zdolność magazynowania wody w tkankach liści, mechanizmy ograniczające wyparowywanie wody – mała powierzchnia liści (wąskie liście), pokrycie liści woskiem lub włoskami.

Siedlisko muraw napiaskowych powstało w kamieniołomie w dwóch miejscach. Na jednej powierzchni powstaje kolekcja gatunków rzadkich, chronionych, pochodzących z różnych regionów Polski, na drugiej wprowadzane są pospolite gatunki psammofilne, które reprezentują różne mechanizmy przystosowań do życia na piasku.